Kabızlık
En basit şekliyle günde 3 kez ile 3 günde bir dışkılamak normaldir. Barsaklar gıdaların parçalanmasında, emilmesinde ve bakterilerle fermentasyonunda rol alır. Uzun bir yolculuk sonrası rektumda dışkı atılmak üzere toplanır. Daha sonra uyarı ile anal sfinkterler gevşetilerek karın içi ve rektum içi basınç yükseltilerek birçok kas ve sinirin eşlik etmesi ile beraber dışkılama eylemi gerçekleşir. Dışkılama eylemi basit gibi görünse de eş zamanlı ve ardışık, aynı zamanda birbirine uyumlu birçok eylemi gerektirir.
Kabızlık her zaman bir hastalık değil; kişinin şikâyet ettiği bir durumdur. Birçok kişi kabızlığı zararsız bir durum olarak ifade eder. Kabızlığın anlamı kişiden kişiye, toplumundan kültürüne ve aileye kadar farklı tanımlanabilir.Bazıları için kabızlık her gün tuvalete çıkamama, az sayıda çıkma iken; bazıları için sert kıvamda dışkılamadır. Kimileri de dışkılama sırasında zorlanma ve/veya tam boşaltamamayı kabızlık olarak ifade eder.
Tüm bu kabızlık şikâyetlerinin nedeni farklı olabilir, dolayısıyla farklı bir yaklaşım ve inceleme gerektirebilir. Önemli olan kabızlıkta problemin ne ve nerede olduğudur. Yani eskiden beri devam eden ya da yeni başlayan kabızlığın nedeni çok değişken olup yapılacak tedavi de farklıdır. Dolayısıyla kabızlığın araştırılması ve tedavisi yaşa, cinsiyete, yaşam şekline ve alışkanlıklarına, kullanılan ilaçlara, vücut kitle indeksine, psikolojik ve daha birçok etkene bağlı olarak değişkenlik gösterir. BİREYE YÖNELİK TANI VE TEDAVİ ESASTIR.
Kabızlık, haftada 3’den daha az sayıda sert kıvamda ve zorlanarak dışkılama olarak tarif edilebilir. Tıbbi anlamda ise bugün için Roma II kriterlerine göre, 12 ay boyunca birbirini takip etme zorunluluğu olmaksızın aşağıda sıralanan şikâyetlerden 2 yada daha fazlasının olmasıdır:
1. Dışkının geçişinde-çıkmasında zorlanma.
2. Sert veya yumrulu-topaklı dışkı çıkarma.
3. Tam boşaltamama hissi.
4. Anüs veya rektumda tıkanıklık / daralma hissi.
5. Haftada 3 den az dışkılama.
Haftada birden az dışkılama şiddetli kabızlık olarak adlandırılabilir. Yaşın ilerlemesiyle birlikte barsak hareketlerinde azalma olabilir. Yetişkinlerde haftada 3-21 kez dışkılama olabilir ve bu normal sayılabilir. En sık rastlananı günde 1 kez dışkılamadır; fakat toplumda % 50 den azı böyledir. Ayrıca çoğu kişi de barsak hareketi düzensizdir, hergün çıkamayabilir yada aynı sayıda olmaz. Kabızlığın uç örneklerinden biri de fekal tıkaçlardır, bu tabloda dışkının rektumda birikip sertleşmesi ve geçişin zorlaşmasıdır.
Kabızlık her zaman bir hastalık değil; kişinin şikâyet ettiği bir durumdur. Birçok kişi kabızlığı zararsız bir durum olarak ifade eder. Kabızlığın anlamı kişiden kişiye, toplumundan kültürüne ve aileye kadar farklı tanımlanabilir.Bazıları için kabızlık her gün tuvalete çıkamama, az sayıda çıkma iken; bazıları için sert kıvamda dışkılamadır. Kimileri de dışkılama sırasında zorlanma ve/veya tam boşaltamamayı kabızlık olarak ifade eder.
Tüm bu kabızlık şikâyetlerinin nedeni farklı olabilir, dolayısıyla farklı bir yaklaşım ve inceleme gerektirebilir. Önemli olan kabızlıkta problemin ne ve nerede olduğudur. Yani eskiden beri devam eden ya da yeni başlayan kabızlığın nedeni çok değişken olup yapılacak tedavi de farklıdır. Dolayısıyla kabızlığın araştırılması ve tedavisi yaşa, cinsiyete, yaşam şekline ve alışkanlıklarına, kullanılan ilaçlara, vücut kitle indeksine, psikolojik ve daha birçok etkene bağlı olarak değişkenlik gösterir. BİREYE YÖNELİK TANI VE TEDAVİ ESASTIR.
Kabızlık, haftada 3’den daha az sayıda sert kıvamda ve zorlanarak dışkılama olarak tarif edilebilir. Tıbbi anlamda ise bugün için Roma II kriterlerine göre, 12 ay boyunca birbirini takip etme zorunluluğu olmaksızın aşağıda sıralanan şikâyetlerden 2 yada daha fazlasının olmasıdır:
1. Dışkının geçişinde-çıkmasında zorlanma.
2. Sert veya yumrulu-topaklı dışkı çıkarma.
3. Tam boşaltamama hissi.
4. Anüs veya rektumda tıkanıklık / daralma hissi.
5. Haftada 3 den az dışkılama.
Haftada birden az dışkılama şiddetli kabızlık olarak adlandırılabilir. Yaşın ilerlemesiyle birlikte barsak hareketlerinde azalma olabilir. Yetişkinlerde haftada 3-21 kez dışkılama olabilir ve bu normal sayılabilir. En sık rastlananı günde 1 kez dışkılamadır; fakat toplumda % 50 den azı böyledir. Ayrıca çoğu kişi de barsak hareketi düzensizdir, hergün çıkamayabilir yada aynı sayıda olmaz. Kabızlığın uç örneklerinden biri de fekal tıkaçlardır, bu tabloda dışkının rektumda birikip sertleşmesi ve geçişin zorlaşmasıdır.
Akut ( yeni başlangıçlı ) ve kronik ( uzun süredir olan ) konstipasyonu birbirinden ayırmak son derece önemlidir. Akut konstipasyonun nedenleri arasında barsak kanserleri de dâhil ciddi hastalıklar olabileceği için acil şekilde değerlendirilmelidir. Eğer konstipasyona bazı şüpheli bulgular; rektal kanama, karın ağrısı ve krampları, bulantı-kusma, istemsiz kilo kaybı, gece şikâyetleri ve bulguların ağırlaşması-şiddetlenmesi eşlik ediyorsa acil değerlendirme yapılmalıdır.Kronikkonstipasyon değerlendirmesi ise aciliyet gerektirmez. Basit bir takım tetkikler ve tedavi ile rahatlama olursa detaylı inceleme istenmeyebilir.
Ne kabızlık yapar?
1- Yetersiz lif ve sıvı alımı
2- Egzersiz eksikliği
3- Yaşam alışkanlıklarındaki değişiklik; hamilelik, ileri yaş, seyahat gibi
4- Kullanılan ilaçlar
5- Fonksiyonel barsak hastalıkları
6- Düzensiz dışkı alışkanlığı; tuvalete gitmeyi erteleme, vakit ayırmama gibi
7- Kronik hastalıklar
8- Yanlış laksatif kullanımı
9- Kolona ait hastalıklar ve ano rektal bölge hastalıkları
10- Metabolik ve hormonal bozukluklar
11- Pelvik taban disfonksiyonu
KABIZLIK NASIL DEĞERLENDİRİLİR?
Dikkatli ve detaylı bir fizik muayene ve tıbbi öz geçmiş- hikâye sorgulama yapılmalıdır. Kabızlıkla ilgili birçok test olmasına karşın başlangıçta sadece bazı temel testler yapılır. İleri testler şiddetli kabızlığı olanlarda, tedaviye yanıtsız kalanlarda ve alarm bulguları ( ateş, kilo kaybı, karın ağrısı, yeni başlangıç, gece bulguları, bulantı ve kusma gibi ) olanlarda yapılır.
Hikâye:Dikkatli ve detaylı bir tıbbi sorgulama kabızlık probleminin tipini belirlemede ve dolayısı ile tedaviyi doğru uygulamada önemlidir.Örneğin dışkılama sırasında ağrı olması anal kanalda çatlak ( fissür ) vehemoroidleri ilk planda düşündürür. Eğer dışkı kaçırma oluyorsa pelvik taban fonksiyon bozuklukları akla gelmelidir. Hastaların kullandıkları ilaçlar hakkında mutlaka bilgi alınmalıdır. Kabızlık etkeni olabilcek ilaçlar varsa ilgili doktorlarla görüşülüp farklı bir ilaca geçilebilir. Hastaların beslenme alışkanlıkları; beslenmenin içeriği, pişirme şekli, kullanılan sos ve baharatlar, su tüketimi ve lif alımı sorulmalıdır.
Fizik Muayene: Genel tüm vücut muayenesi ile kabızlığa yol açan diğer sistemik hastalıklar ve ayrıca anorektal inceleme ile dışkı çıkımını ilgilendiren anüs hastalıkları ve pelvik taban hastalıkları tanınabilir. Kan tetkikleri: Kişiye özel rutin testler istenir. Karın filmi: Barsak lümeninde genişleme ve dışkı ile dolu segmentler basit düz karın filminde görülebilir. Kolon geçiş zamanı incelemesi: Hastaya röntgen ışınında görülebilen kapsül ağız yoluyla verilerek adete bir yemek gibi barsaklardan geçerken 72. ve 120. saatte film çekilir. Filmde görülen kapsüller yerine ve sayısına göre değerlendirilir.
Defekografi: Baryum lavman incelemesinin değişik bir şeklidir. Hasta ya rektal yolla radyoopak madde de içeren karışım rektal yolla verilir. Ikınarak dışkılama yaparken filmleri çekilir. Dışkılama sırasında oluşan bozukluklar hakkında bilgi verebilir. MR DEFEKOFRAFİ ile dışkılama eylemi detaylı olarak görüntülenir.
Ano-rektalmotilite çalışmaları: Anüs ve rektum kas ve sinirlerinin değerlendirilmesini sağlar.
Ne kabızlık yapar?
1- Yetersiz lif ve sıvı alımı
2- Egzersiz eksikliği
3- Yaşam alışkanlıklarındaki değişiklik; hamilelik, ileri yaş, seyahat gibi
4- Kullanılan ilaçlar
5- Fonksiyonel barsak hastalıkları
6- Düzensiz dışkı alışkanlığı; tuvalete gitmeyi erteleme, vakit ayırmama gibi
7- Kronik hastalıklar
8- Yanlış laksatif kullanımı
9- Kolona ait hastalıklar ve ano rektal bölge hastalıkları
10- Metabolik ve hormonal bozukluklar
11- Pelvik taban disfonksiyonu
KABIZLIK NASIL DEĞERLENDİRİLİR?
Dikkatli ve detaylı bir fizik muayene ve tıbbi öz geçmiş- hikâye sorgulama yapılmalıdır. Kabızlıkla ilgili birçok test olmasına karşın başlangıçta sadece bazı temel testler yapılır. İleri testler şiddetli kabızlığı olanlarda, tedaviye yanıtsız kalanlarda ve alarm bulguları ( ateş, kilo kaybı, karın ağrısı, yeni başlangıç, gece bulguları, bulantı ve kusma gibi ) olanlarda yapılır.
Hikâye:Dikkatli ve detaylı bir tıbbi sorgulama kabızlık probleminin tipini belirlemede ve dolayısı ile tedaviyi doğru uygulamada önemlidir.Örneğin dışkılama sırasında ağrı olması anal kanalda çatlak ( fissür ) vehemoroidleri ilk planda düşündürür. Eğer dışkı kaçırma oluyorsa pelvik taban fonksiyon bozuklukları akla gelmelidir. Hastaların kullandıkları ilaçlar hakkında mutlaka bilgi alınmalıdır. Kabızlık etkeni olabilcek ilaçlar varsa ilgili doktorlarla görüşülüp farklı bir ilaca geçilebilir. Hastaların beslenme alışkanlıkları; beslenmenin içeriği, pişirme şekli, kullanılan sos ve baharatlar, su tüketimi ve lif alımı sorulmalıdır.
Fizik Muayene: Genel tüm vücut muayenesi ile kabızlığa yol açan diğer sistemik hastalıklar ve ayrıca anorektal inceleme ile dışkı çıkımını ilgilendiren anüs hastalıkları ve pelvik taban hastalıkları tanınabilir. Kan tetkikleri: Kişiye özel rutin testler istenir. Karın filmi: Barsak lümeninde genişleme ve dışkı ile dolu segmentler basit düz karın filminde görülebilir. Kolon geçiş zamanı incelemesi: Hastaya röntgen ışınında görülebilen kapsül ağız yoluyla verilerek adete bir yemek gibi barsaklardan geçerken 72. ve 120. saatte film çekilir. Filmde görülen kapsüller yerine ve sayısına göre değerlendirilir.
Defekografi: Baryum lavman incelemesinin değişik bir şeklidir. Hasta ya rektal yolla radyoopak madde de içeren karışım rektal yolla verilir. Ikınarak dışkılama yaparken filmleri çekilir. Dışkılama sırasında oluşan bozukluklar hakkında bilgi verebilir. MR DEFEKOFRAFİ ile dışkılama eylemi detaylı olarak görüntülenir.
Ano-rektalmotilite çalışmaları: Anüs ve rektum kas ve sinirlerinin değerlendirilmesini sağlar.